Percorso : HOME > Monachesimo agostiniano > Congregazioni > Testi medioevali > Leggendario

UN LEGGENDARIO DEI PRIMI SANTI AGOSTINIANI (1326-1342)

Sant'Agostino: miniatura da un codice fiorentino

 

Sant'Agostino: miniatura da un codice fiorentino

 

 

DE FRATRE MICHAELE DE LUCA

 

da ANALECTA AUGUSTINIANA XXIX (1966), pag. 5-58

 

 

 

(Fol. 53r) Neque obmitti arbitror quod de fratre Michaele de Luc(h)a veridica narratione cognovi, cuius animam meo iudicio deus in suum consortium merito elegit; ipse enim a pueritia studuit bonis operibus die ac nocte insudare. De quo a (quodam) fide digno audivi, quod tempore iuventutis sue de Bononia veniens prope civitatem Florentinam inter villam, que Lastra [1] nuncupatur, et Sanctum Gallum a strata recta deviavit. Qui etiam ratione turbati temporis quandam domum Francisci de Ardinghellis ad quiescendum per morulam intravit, et petens cuidam paupercule mulieri ibidem moranti bibere. Que verecunda se non tantum vinum habere sed neque acetum respondit. Cui aquam petenti sollicita in quodam urceo terreo caritative adtulit, quem frater Mi(c)hael, qui sacerdos erat, signo crucis signans, sibi et socio, quantum voluit, accepit; et ad viam rectam revertens Florentiam veniebat, ut debuit. Verum quia deus mirabilia sua non vult a(b)scondi, predicta muli (fol. 53v) er aliqua necessitate urceum, in quo fratribus aquam dederat, accepit et aquam, que remanserat, optimum vinum invenit; que Franciscum de vinea vocans, que evenerant enarravit. Qui post fratres currens (eos) prope Florentiam invenit, quos blande cogens ad suum hospitium invitavit hospitandum. Quod renuentibus fratribus, rogavit, ut sequenti die eum Florentie expectarent; quod et obtinuit. Qui eodem die ad fratrem Mi(c)haelem veniens, facta anime sue in suis manibus disposuit et, dum vixit, ipsum in suum spiritualem patrem et familia eius retinuit; veniensque Franciscus ad mortem filio suo et illi, a quo ego habui, dictum miraculum narravit. Aliud quoque valde mirabile in eo dominus ostendit. Cum enim dictus frater Mi(c)hael prior esset in loco de Guardistallo Pisani comitatus, sicut quasi semper faciebat in celebratione missarum, sua peccata ac insufficientiam deique beneficia memorans amare flebat. Cuius lacrimas vidit domina Iulietta de Montescudario [2], que merito debet pro dei famula et serva reputari propter impugnationum diaboli (dyaboli cod.) verbera; que pluries eum superavit. Que domina etiam vidit, dum in domo sua hospitaretur, ipsum orantem a terra su(b)spensum. Uidit etiam beatam virginem dei matrem super altare sedentem filiumque suum in ulnis tenentem cum mundissimo velo ab oculis eius lacrimas tergere. Domina predicta pluries vidit sacratissimam hostiam in effigie pueri pulcherrimi in manibus dicti fratris Mi(c)haelis fulgentem. Et hec ipsa mihi narravit, dum in conventu de Guardistallo [3] morabar.

 

 

 

Il nostro Anonimo Fiorentino, per quanto ne sappiamo, é il solo autore che abbia scritto abbastanza diffusamente su fra Michele da Lucca. Nel "Catalogus Sanctorum et Beatorum Ordinis Eremitarum Sancti Augustini" del Panfilo (fol. 134v) appare solo il suo nome. Facendo riferimento al Panfilo, l’Herrera (2.54) lo menziona assieme ad altri due santi frati agostiniani, Manfredi de Alenia e Matteolo da Camerino, e precisa di non essere stato in grado di accertare il periodo in cui vissero: "... temporibus nondum bene nobis cognitis claruerunt. ... Nil aliud de tantis viris invenire potuimus. Sic gesta Fratrum nostrorum vel oscitanti oblivione perierunt vel breviori stilo descripta dolorem potius ingerunt de omissis quam gaudium de adiectis". Siccome Herrera non possedeva alcuna prova sicura circa il tempo in cui vissero, li registrò cautamente sotto l'anno 1440 (1438). La data deve essere certamente corretta per quanto riguarda fra Michele. Siccome la raccolta di queste Vitae era stata completata al più tardi nel 1342, fra Michele deve essere vissuto qualche tempo prima di tale data.

 

 

 

Note

 

(1) - Lastra, un villaggio a circa sette miglia ovest di Firenze, divenne famoso per lo sfortunato tentativo dei Bianchi esiliati di rientrare in Firenze con la forza delle armi il 20 giugno1304.

(2) - Montescudaio è un piccolo paese nella vallata di Cecina, in provincia di Pisa.

(3) - Guardistallo é una piccola località nella vallata di Cecina, in provincia di Pisa. L’eremo di Guardistallo era tra gli eremi i cui nomi appaiono nel documento redatto al Capitolo Generale degli Eremiti Toscani di S. Agostino nell’eremo di S. Salvatore di Cascina il 3 maggio 1250: "Frater Piovarus, alias Ricovarus de Guardastallo (sic)". Circa questo documento, vedi nota 8. L’eremo era dedicato a S. Maria Maddalena. E' nominato nei registri degli esattori delle decime papali per la diocesi di Volterra nel 1302-1303 (GIUSTI e GUIDI, o. c., 3015). Nel 1462 era già ridotto a grancia del Convento di Volterra. Nei registri del Priore Generale Guglielmo Becchi troviamo: "Florentie, ian. 15, 1462. Commisimus Priori Conventus Vulterrarum, ut bona Conventus Guardistalli per inventarium accepta loco tuto servari faciat et rationes reddi fratri Dominico de S. Geminiano, olim Priori ibidem" (Roma, Arch. Gen. O.S.A., Dd 6, fol. 146).