Sant'Agostino di Botticelli a Firenze

AD FRATRES IN EREMO COMMORANTES

SERMO III

dello PSEUDO AGOSTINO

(PL 40 1239) SERMO III. DE SILENTIO

Silentium, fratres charissimi, inter caetera vobis in eremo summe necessarium est. Omne enim quod non aedificat, in periculum vertitur dicentium et audientium. Lingua enim nostra et sensum nostrum sequatur et rationem, non voluntatem. Non enim debemus tantum oculos clausos servare, sed et linguas nostras intra dentes reservare illaesas: sermo enim vanus, vanae conscientiae index est.

Qualis enim es, tales sermones loqueris, talis et mens comprobatur: et qualis fueris in factis, talis probaris in verbis. Stultus enim valde est, qui non prius verbum ducit ad linguam rationis, quam educat ad linguam oris. Qualis est homo in mente, talem verbositas depingit in ore. Verbositas hominem conducit in ioculatorem, humanae naturae dignitatem deponit, honores sibi rapit, inimicos infinitos acquirit. Inflammat denique linguae mobilitas in adolescentia ad iocosa, in virili aetate ad fraudulenta, sed in senili aetate ad detractoria. Restinguenda est igitur haec parva favilla, ne in magnam vertatur flammam; surculus, ne crescat in silvam; gutta, ne tumescat in fontem.

Maius est denique, fratres, linguam refrepare, quam capere civitatem: quia illud insultat exterius, sed istud interius: hic sumuntur arma contra te ipsum, sed ibi de alieno. Summa tamen verecundia est et depressa deiectio, non posse linguam refrenare, et vile non posse ligare membrum. Ecce lingua egredi quaerit, motum perquirit: tu vero, o monache, per temperantiam ipsam refrena, appone ei pessulum rationis, circumcide eam maturitate discretionis. O lingua, tu periculum immittis, tu luctum producis, discordiam saepe facis, venenum detractionis paris, et ad infernum qui tibi credunt conducis. O monache, cognosce linguam nequam, fuge eam, despice eam, confunde eam si potes. Sed volo instruere linguam tuam bene loqui. Vis bene loqui? Da ei moderatum motum: pretiosa enim lingua non novit nisi verba divina semper construere.

O quam sanctum est os, unde semper coelestia erumpunt eloquia. O monache, considera te redditurum rationem de omni verbo otioso, et tanto magis, quanto minus mundo es obligatus. Non enim in foro, sed in cella habitare debes; non familiam, sed familiarum animas oratione pascere debes. Non est igitur tibi necesse multum loqui, nec inter homines conversari, nec mercantias pertractare unde vivas. Nam mercantiam in monacho usuram occultam existimamus. (1240) Ama igitur, o monache, solitudinem, fuge multitudinem; ne comprehendaris in verbo, et confundaris in facto. Et si interrogatus fueris, melius est ad singula respondere breviter, quam diutius immorando verba curiosa prolixius extendere. Verbositas enim quid aliud est, quam semen quod fructum non facit? Verbose, erubesce, et considera tuam grandem miseriam. Quid enim aliud es, quam sal infatuatum, quod ad nullum valet condimentum?

Vere infructiferus es, et infructiferos facis qui te audiunt. O verbose mendax, qui veritatem raro dicere voluisti; o loquax, cognosce te ipsum: nam loqui nunquam erubescis, nec consideras quid, sed quantum dicere possis; non mensuras verborum sententiam, sed tantum ut satieris. O verbose, erubesce, quia omnino cognosceris quid agis. Nam tua conditio est, occulta manifestare, nota in conventibus praedicare: sed si nescis, somnias inaudita, fingis scire quod nescis, ut libenter audiaris a cunctis. O artifex mendaciorum, o faber fabularum, lege quod dicitur, Quia vir linguosus non dirigetur (Psal. CXXXIX, 12) , nec dirigetur in terra promissionis. O monache, et tu diligenter attendas.

qui non refrenat linguam suam, huius vana est religio. Qui non custodit linguam suam, monachus non est: qui autem moderatur linguam suam, prudentissimus est, monachus est. Eia ergo, fratres mei, amate silentium, ponite custodiam ori vestro. Estote solitarii, ut sitis Angelis sociati: estote rustici, ut sitis cives sanctorum, et domestici Dei: estote muti, ut sitis loquaces: loquimini Deo, ut sitis veraces: contemplate in eremo, ut contemplemini a sanctis in coelo: elevate capita vestra, ut elevemini corde: extendite brachia, ut extendamini toto corpore volantes ad coelum: ad quod perducat nos Christus Deus noster.

Amen.